Monstera borsigiana là một loại cây cảnh lá xẻ rất được ưa chuộng tại Việt Nam và trên thế giới, thường bị nhầm lẫn với người anh em phổ biến hơn là Monstera deliciosa. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết nhất để nhận biết chính xác Monstera borsigiana, chỉ ra những điểm khác biệt cốt lõi so với deliciosa, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc chuyên sâu để cây của bạn luôn xanh tốt và phát triển đúng đặc trưng.
Monstera Borsigiana Là Gì?
Monstera borsigiana là một loại thực vật thuộc chi Monstera, họ Araceae (họ Ráy), có nguồn gốc từ các khu rừng nhiệt đới ở Trung và Nam Mỹ. Đây là một loại cây thân leo, nổi bật với những chiếc lá xanh thẫm, bóng bẩy và có những vết "xẻ" đặc trưng khi trưởng thành.
Nhiều nhà thực vật học xếp Monstera borsigiana như một phân loài (subspecies) hoặc một biến thể (form) của Monstera deliciosa, trong khi một số khác lại coi nó là một loài riêng biệt. Dù tên gọi khoa học chính xác vẫn còn tranh luận, trong giới chơi cây cảnh, "Monstera borsigiana" là tên gọi phổ biến dùng để chỉ loại Monstera có xu hướng thân mảnh hơn, đốt ngắn hơn và tốc độ sinh trưởng nhanh hơn so với loại "deliciosa" điển hình.
Cách Phân Biệt Monstera Borsigiana Và Monstera Deliciosa Chính Xác Nhất
Việc phân biệt Monstera borsigiana và Monstera deliciosa là thắc mắc phổ biến nhất của những người mới bắt đầu trồng Monstera. Dù có nhiều nét tương đồng, chúng vẫn có những điểm khác biệt rõ ràng nếu bạn biết cách quan sát kỹ lưỡng.
Điểm khác biệt quan trọng nhất ở Cuống lá
Đặc điểm nhận dạng chính xác nhất để phân biệt Monstera borsigiana và Monstera deliciosa nằm ở phần cuống lá, nơi lá nối với thân cây. Cuống lá của Monstera deliciosa trưởng thành thường có một lớp "diềm" hoặc "gợn sóng" nhỏ, hơi nhăn nheo ngay tại điểm gắn vào phiến lá.
Ngược lại, cuống lá của Monstera borsigiana hoàn toàn nhẵn và không có bất kỳ lớp diềm hay gợn sóng nào. Đây là dấu hiệu đáng tin cậy nhất, có thể quan sát được ngay cả trên cây con nếu bạn chú ý. Hãy sờ và nhìn kỹ phần cuối cuống lá.
Khoảng cách Đốt lá và hình dáng Thân cây
Khoảng cách giữa các đốt lá (nơi lá và rễ khí mọc ra) trên thân cũng là một điểm khác biệt giúp phân biệt hai loại Monstera này. Monstera borsigiana thường có khoảng cách giữa các đốt lá ngắn hơn đáng kể so với Monstera deliciosa.
Thân cây của Monstera borsigiana cũng có xu hướng mảnh mai hơn, đường kính nhỏ hơn khi cùng độ tuổi so với thân cây mập mạp, dày dặn hơn của Monstera deliciosa. Điều này giúp borsigiana dễ dàng leo bám hơn trong môi trường tự nhiên.
Tốc độ sinh trưởng và thời điểm Lá xẻ
Tốc độ sinh trưởng là một đặc điểm khác biệt rõ rệt giữa hai loại. Monstera borsigiana nổi tiếng với tốc độ phát triển nhanh hơn, ra lá mới và leo nhanh hơn so với Monstera deliciosa.
Thời điểm lá bắt đầu "xẻ" (hiện tượng fenestration) và độ sâu của vết xẻ cũng có sự khác biệt. Lá của Monstera borsigiana thường bắt đầu xẻ sớm hơn, ngay cả khi lá còn khá nhỏ, và các vết xẻ có xu hướng sâu hơn, gần chạm vào gân lá giữa. Lá non của deliciosa thường nguyên vẹn và chỉ bắt đầu xẻ khi lá đã lớn hơn nhiều.
Kích thước tổng thể của cây trưởng thành
Khi trưởng thành hoàn toàn trong điều kiện lý tưởng, Monstera deliciosa có thể đạt kích thước rất lớn, với lá đường kính lên tới 90cm và chiều cao cây có thể vượt quá 20 mét khi leo.
Monstera borsigiana thường có kích thước tổng thể nhỏ gọn hơn, với lá đạt đường kính khoảng 50-60cm là phổ biến. Dù vẫn là cây leo lớn, kích thước cuối cùng của nó thường không đồ sộ bằng deliciosa.
Bảng tóm tắt phân biệt Monstera borsigiana vs deliciosa
Để dễ hình dung, bạn có thể tham khảo bảng so sánh các đặc điểm chính dưới đây. Việc kết hợp quan sát nhiều đặc điểm sẽ giúp bạn đưa ra kết luận chính xác nhất về loại Monstera mà bạn đang sở hữu hoặc định mua.
Đặc điểmMonstera borsigianaMonstera deliciosaCuống láNhẵn, không có diềm/gợn sóngCó diềm hoặc gợn sóng nhỏKhoảng cách đốtNgắn hơnDài hơnThân câyMảnh mai hơnDày dặn, mập mạp hơnTốc độ sinh trưởngNhanh hơnChậm hơnLá xẻXẻ sớm, vết xẻ sâuXẻ muộn hơn, vết xẻ thường nông hơnKích thước láNhỏ hơn khi trưởng thành (50-60cm)Lớn hơn khi trưởng thành (đến 90cm)
Đặc Điểm Nổi Bật Của Monstera Borsigiana
Bên cạnh những đặc điểm giúp phân biệt, Monstera borsigiana còn sở hữu những ưu điểm riêng khiến nó trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với nhiều người yêu cây cảnh. Tốc độ lớn nhanh là một trong những đặc trưng nổi bật nhất.
Cây có khả năng sinh trưởng mạnh mẽ và phát triển cành lá rất nhanh trong điều kiện phù hợp. Điều này mang lại sự hài lòng cho người trồng khi thấy cây lớn lên và ra lá mới liên tục.
Khả năng thích nghi tốt với nhiều điều kiện môi trường trong nhà cũng là một điểm cộng. Dù ưa ẩm và ánh sáng gián tiếp, cây vẫn có thể sinh tồn và phát triển khá tốt ngay cả khi điều kiện không hoàn hảo, miễn là tránh được những yếu tố gây hại nghiêm trọng.
Hình dáng lá xẻ sớm và sâu của Monstera borsigiana mang lại vẻ đẹp nhiệt đới ấn tượng. Những chiếc lá có thể bắt đầu xẻ ngay từ khi còn non, tạo nên vẻ đẹp độc đáo và thu hút ánh nhìn ngay từ giai đoạn cây chưa trưởng thành hoàn toàn.
Hướng Dẫn Chăm Sóc Monstera Borsigiana Để Cây Phát Triển Khỏe Mạnh
Chăm sóc Monstera borsigiana không quá phức tạp nếu bạn nắm vững những nguyên tắc cơ bản về ánh sáng, nước tưới, đất trồng và độ ẩm. Việc đáp ứng đúng nhu cầu của cây sẽ giúp nó phát triển khỏe mạnh, ra lá to và xẻ đẹp.
Yêu cầu về Ánh sáng phù hợp
Monstera borsigiana cần ánh sáng gián tiếp sáng để quang hợp và phát triển tốt nhất. Ánh sáng trực tiếp, đặc biệt là nắng gắt buổi trưa, có thể làm cháy lá, gây ra các vết nám màu nâu hoặc vàng trên phiến lá xanh.
Vị trí lý tưởng là gần cửa sổ có rèm che hoặc cửa sổ hướng Đông/Tây nhận nắng nhẹ buổi sáng/chiều. Thiếu sáng có thể khiến cây chậm lớn, lá nhỏ, nhạt màu, các đốt lá dài ra và lá không xẻ hoặc xẻ rất ít.
Chế độ Nước tưới và độ ẩm
Câu hỏi phổ biến là "Khi nào cần tưới nước cho Monstera borsigiana?". Nguyên tắc chung là chỉ tưới khi lớp đất trên cùng đã khô khoảng 2-3 cm. Bạn có thể dùng ngón tay kiểm tra độ ẩm của đất.
Tưới quá nhiều nước là nguyên nhân phổ biến nhất khiến Monstera gặp vấn đề (lá vàng, thối rễ). Đảm bảo chậu cây có lỗ thoát nước tốt và không để cây ngâm nước trong đĩa lót.
Độ ẩm lý tưởng cho Monstera borsigiana là từ 50% trở lên, tương tự môi trường rừng nhiệt đới quê hương của chúng. Môi trường trong nhà khô có thể khiến mép lá bị khô và chuyển nâu.
Bạn có thể tăng độ ẩm bằng cách phun sương quanh cây, đặt chậu cây trên khay sỏi có nước (đảm bảo đáy chậu không chạm nước), hoặc sử dụng máy phun sương tạo ẩm.
Lựa chọn Đất trồng và Chậu cây
Monstera borsigiana cần loại đất tơi xốp, thoáng khí và thoát nước tốt để tránh tình trạng úng rễ. Hỗn hợp đất lý tưởng thường bao gồm các thành phần giúp tăng độ thông thoáng như vỏ thông, dớn, perlite, hoặc đá trân châu, trộn cùng đất mùn hoặc đất sạch.
Độ pH của đất nên hơi axit đến trung tính (khoảng 5.5 - 7.0). Chậu trồng cây nên có lỗ thoát nước lớn để nước không bị đọng lại dưới đáy chậu.
Nhiệt độ và Độ ẩm lý tưởng
Nhiệt độ phòng bình thường từ 20-30°C (68-86°F) là môi trường lý tưởng cho Monstera borsigiana. Cây có thể chịu được nhiệt độ thấp hơn một chút nhưng cần tránh nhiệt độ dưới 10°C (50°F) trong thời gian dài, điều này có thể làm cây bị sốc nhiệt và ngừng phát triển.
Độ ẩm cao (trên 60%) rất có lợi cho sự phát triển và việc xẻ lá của cây. Như đã đề cập, hãy áp dụng các biện pháp tăng độ ẩm nếu không khí nhà bạn quá khô, đặc biệt vào mùa hè hoặc khi sử dụng máy sưởi/điều hòa.
Bón phân đúng cách cho cây
Để cây Monstera borsigiana sinh trưởng nhanh và khỏe mạnh, bạn nên bón phân cân đối trong suốt mùa sinh trưởng, thường là từ mùa xuân đến mùa thu. Sử dụng phân bón lỏng pha loãng với nồng độ bằng 1/2 hoặc 1/4 khuyến cáo của nhà sản xuất, bón 2-4 tuần một lần.
Tránh bón phân vào mùa đông khi cây chậm phát triển hoặc ngừng hẳn. Việc bón quá liều có thể gây "cháy" rễ, làm hại cây. Quan sát phản ứng của cây để điều chỉnh lượng phân bón phù hợp.
Hỗ trợ cây leo giàn/trụ
Monstera borsigiana là cây leo trong tự nhiên, sử dụng rễ khí để bám vào thân cây khác và vươn lên tìm ánh sáng. Việc cung cấp trụ leo (như trụ dớn, trụ rêu hoặc lưới mắt cáo) trong chậu sẽ khuyến khích cây phát triển theo chiều thẳng đứng.
Khi cây có điểm tựa để leo, các rễ khí sẽ bám vào đó, giúp cây ổn định hơn và thường cho ra lá to hơn, xẻ nhiều hơn. Đây là một yếu tố quan trọng nếu bạn muốn cây có dáng đẹp và lá phát triển tối đa tiềm năng.
Cắt tỉa và vệ sinh lá định kỳ
Cắt tỉa giúp loại bỏ lá già, lá hỏng hoặc thân cây mọc sai hướng, giúp cây tập trung năng lượng cho các chồi non khỏe mạnh hơn. Sử dụng kéo hoặc dao sắc, sạch để cắt.
Thường xuyên lau bụi bẩn trên lá bằng khăn ẩm mềm. Việc này không chỉ giữ cho lá cây sạch đẹp mà còn giúp lá quang hợp hiệu quả hơn, giảm nguy cơ sâu bệnh tấn công.
Các Loại Monstera Borsigiana Đột Biến Phổ Biến
Sự hấp dẫn của Monstera borsigiana còn nằm ở các biến thể đột biến màu sắc rất đẹp mắt và có giá trị cao. Hai loại phổ biến nhất là Monstera borsigiana Albo Variegata và Monstera borsigiana Thai Constellation.
Monstera borsigiana Albo Variegata
Monstera borsigiana Albo Variegata nổi bật với những mảng màu trắng tinh khôi xen kẽ trên nền lá xanh thẫm. Pattern (hoa văn) đột biến thường là những mảng lớn, rõ ràng, đôi khi tạo thành nửa lá màu trắng hoàn toàn (half-moon). Mức độ và phân bố mảng trắng trên mỗi lá là ngẫu nhiên và không lá nào giống lá nào, tạo nên vẻ độc đáo riêng.
Loại này được nhân giống chủ yếu qua giâm cành từ những đoạn thân có mảng trắng (variegation) trên mắt ngủ.
Monstera borsigiana Thai Constellation
Khác với Albo, Monstera borsigiana Thai Constellation có các mảng màu vàng kem hoặc trắng nhạt lốm đốm như bầu trời sao ( constellation - chòm sao). Các chấm và mảng màu được phân bố đều hơn và ổn định hơn trên lá, không có xu hướng tạo thành mảng trắng lớn như Albo.
Loại Thai Constellation thường được nhân giống thông qua nuôi cấy mô (tissue culture), giúp đảm bảo độ ổn định của pattern đột biến trên cây con.
Đặc điểm nhận biết và giá trị thị trường
Đặc điểm nhận biết chính của các loại đột biến là sự xuất hiện của các vùng màu khác ngoài màu xanh lục trên lá và thân cây. Giá trị thị trường của Monstera đột biến (cả Albo và Thai) thường cao hơn rất nhiều so với loại xanh thông thường do độ hiếm và vẻ đẹp độc đáo.
Giá cây phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kích thước cây, số lượng lá, mức độ và pattern đột biến, độ khỏe mạnh của cây, và uy tín người bán.
Lưu ý khi chăm sóc Monstera đột biến
Cây đột biến cần ánh sáng mạnh hơn một chút so với cây xanh thông thường để duy trì màu sắc đột biến. Tuy nhiên, vẫn là ánh sáng gián tiếp, tránh nắng trực tiếp.
Các mảng màu trắng hoặc vàng thường không có diệp lục nên dễ bị cháy nắng hoặc chuyển nâu hơn so với phần lá xanh. Cần kiểm soát tốt độ ẩm và tránh để nước đọng trên lá dưới ánh nắng gắt.
Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Trồng Monstera Borsigiana
Dù được coi là khá dễ trồng, Monstera borsigiana đôi khi vẫn gặp phải một số vấn đề. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và tìm ra nguyên nhân sẽ giúp bạn xử lý kịp thời, giữ cho cây luôn khỏe mạnh.
Lá vàng, úa, cháy và cách khắc phục
Câu hỏi thường gặp nhất là "Tại sao lá Monstera borsigiana bị vàng?". Nguyên nhân phổ biến nhất là do tưới thừa nước. Đất luôn ẩm ướt hoặc bị ngập úng sẽ khiến rễ bị thiếu oxy, dẫn đến thối rễ và lá chuyển vàng, sau đó có thể héo rũ và rụng.
Các nguyên nhân khác bao gồm: thiếu sáng (lá vàng nhạt), thiếu dinh dưỡng (vàng đồng đều cả cây), sốc nhiệt (thay đổi nhiệt độ đột ngột), hoặc sâu bệnh.
- Cách khắc phục: Kiểm tra độ ẩm đất trước khi tưới. Đảm bảo chậu thoát nước tốt. Di chuyển cây đến nơi sáng hơn nếu cần. Bón phân đúng liều. Kiểm tra sâu bệnh và xử lý. Cắt bỏ lá vàng nặng để cây tập trung năng lượng.
Cây chậm lớn hoặc không xẻ lá
Nếu cây Monstera borsigiana của bạn chậm lớn bất thường hoặc không phát triển các vết xẻ lá (fenestration), có thể do thiếu sáng hoặc thiếu dinh dưỡng. Ánh sáng đủ là yếu tố quan trọng để kích thích cây lớn nhanh và tạo ra các vết xẻ đặc trưng.
Kích thước lá nhỏ, khoảng cách đốt lá dài và lá không xẻ là dấu hiệu rõ ràng của việc thiếu sáng. Ngoài ra, cây cần đủ dinh dưỡng để có năng lượng tạo ra những chiếc lá lớn với các vết xẻ.
- Cách khắc phục: Di chuyển cây đến vị trí có ánh sáng gián tiếp sáng hơn. Bón phân định kỳ trong mùa sinh trưởng. Đảm bảo nhiệt độ và độ ẩm phù hợp. Cung cấp trụ leo để rễ khí có điểm tựa phát triển, điều này cũng góp phần thúc đẩy lá xẻ to hơn.
Sâu bệnh hại thường gặp
Monstera borsigiana có thể bị tấn công bởi một số loại sâu bệnh phổ biến trên cây cảnh nội thất. Nhện đỏ và rệp sáp là hai loại thường gặp nhất.
- Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý Nhện đỏ: Nhện đỏ rất nhỏ, thường tập trung ở mặt dưới lá, hút nhựa cây gây ra các chấm li ti màu trắng hoặc vàng trên lá. Khi nặng, bạn có thể thấy mạng nhện mỏng.
- Cách xử lý: Lau sạch lá bằng khăn ẩm. Sử dụng dung dịch xà phòng pha loãng hoặc cồn isopropyl pha loãng để xịt trực tiếp lên vùng có nhện đỏ. Thực hiện lặp lại sau vài ngày. Có thể sử dụng thuốc trừ nhện chuyên dụng nếu infest nặng. Tăng độ ẩm cũng giúp hạn chế nhện đỏ.
- Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý Rệp sáp: Rệp sáp trông giống như những cục bông trắng nhỏ, bám trên thân cây, cuống lá và kẽ lá. Chúng hút nhựa cây làm cây suy yếu.
- Cách xử lý: Dùng tăm bông nhúng cồn lau sạch rệp sáp bám trên cây. Rửa sạch lá. Sử dụng dung dịch xà phòng hoặc thuốc diệt côn trùng dành cho cây cảnh. Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm.
Rễ khí phát triển quá nhiều hoặc bị khô
Monstera borsigiana phát triển rất nhiều rễ khí. Những chiếc rễ này giúp cây bám vào giá thể leo và hấp thụ độ ẩm, dinh dưỡng từ không khí. Bạn có thể để rễ khí phát triển tự nhiên hoặc hướng chúng vào trong chậu/trụ leo.
Nếu rễ khí quá dài và bạn không muốn chúng mọc lung tung, bạn có thể cắt tỉa chúng đi. Việc này không ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của cây. Rễ khí bị khô có thể do độ ẩm không khí quá thấp. Phun sương hoặc tăng độ ẩm xung quanh cây sẽ giúp ích.
Nhân Giống Monstera Borsigiana
Nhân giống Monstera borsigiana khá đơn giản và có thể thực hiện bằng vài phương pháp phổ biến. Giâm cành là cách được nhiều người ưa chuộng nhất.
Nhân giống bằng cách Giâm cành
Chọn một đoạn thân khỏe mạnh có ít nhất một lá và một đốt lá (nơi có mắt ngủ). Sử dụng dụng cụ cắt sạch để cắt dưới đốt lá khoảng 1-2 cm. Đảm bảo đoạn cắt có chứa một rễ khí hoặc một mấu rễ khí nhỏ.
Bạn có thể giâm cành trong nước hoặc trong hỗn hợp đất trồng thoát nước tốt. Nếu giâm trong nước, thay nước định kỳ vài ngày một lần. Khi rễ mới đã phát triển dài khoảng 5-7 cm, bạn có thể chuyển cành giâm sang chậu đất.
Nhân giống từ Mắt ngủ
Mắt ngủ là những mấu nhỏ xuất hiện dọc theo thân cây, thường nằm đối diện với cuống lá hoặc ngay bên trên rễ khí. Mỗi mắt ngủ có tiềm năng phát triển thành một chồi non mới.
Bạn có thể cắt một đoạn thân chỉ chứa 1-2 đốt và mắt ngủ (không nhất thiết phải có lá) và đặt nó nằm ngang trên bề mặt hỗn hợp đất ẩm hoặc dớn ẩm trong một hộp kín để tạo độ ẩm cao. Giữ ẩm đều đặn và chờ đợi mắt ngủ nảy mầm và ra rễ trước khi chuyển sang chậu.
Mua Bán Monstera Borsigiana Ở Đâu Uy Tín?
Khi muốn sở hữu một cây Monstera borsigiana, bạn có thể tìm mua ở nhiều nơi khác nhau. Các cửa hàng cây cảnh truyền thống, vườn ươm cây, hoặc các sàn thương mại điện tử và các hội nhóm/cộng đồng trao đổi cây cảnh trực tuyến đều là những lựa chọn phổ biến.
Lưu ý khi chọn mua cây là kiểm tra kỹ sức khỏe của cây: lá xanh tươi, không có dấu hiệu sâu bệnh (chấm lạ, mạng nhện, rệp sáp), thân cây khỏe mạnh, không bị thối nhũn. Đối với cây đột biến, kiểm tra độ ổn định và phân bố của mảng màu.
Kết Luận: Chọn Monstera Borsigiana Có Phù Hợp Với Bạn?
Monstera borsigiana là một lựa chọn tuyệt vời cho những người yêu thích vẻ đẹp nhiệt đới của Monstera nhưng muốn một loại cây có tốc độ phát triển nhanh hơn và kích thước có thể kiểm soát hơn một chút so với deliciosa khổng lồ.
Với hướng dẫn chi tiết về cách phân biệt chính xác và chăm sóc đúng kỹ thuật như đã trình bày, bạn hoàn toàn có thể sở hữu một cây Monstera borsigiana khỏe mạnh, lá xẻ đẹp mắt, tô điểm thêm không gian sống của mình. Hãy kiên nhẫn quan sát cây và điều chỉnh cách chăm sóc phù hợp, bạn sẽ thấy công sức của mình được đền đáp xứng đáng!
Nguồn: Monstera Borsigiana - Kiểng Lá VN