Dương xỉ là một trong những nhóm thực vật cổ xưa nhất trên hành tinh, đã xuất hiện từ hàng trăm triệu năm trước, thậm chí trước cả thời đại khủng long. Với vẻ đẹp xanh mướt, độc đáo và sức sống mãnh liệt, dương xỉ không chỉ là một phần quan trọng của hệ sinh thái mà còn là loại cây cảnh được nhiều người yêu thích.
Vậy, cây dương xỉ có những đặc điểm gì nổi bật để phân biệt với các loài thực vật khác? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.
1. Cấu Tạo Của Cây Dương Xỉ
Không giống như các loài cây có hoa mà chúng ta thường thấy, dương xỉ có cấu tạo rất đặc trưng. Một cây dương xỉ trưởng thành đã có rễ, thân, lá thật sự và có hệ thống mạch dẫn.
- Thân cây (Thân rễ): Phần lớn các loài dương xỉ có thân ngầm, được gọi là "thân rễ" (rhizome). Thân này mọc bò lan dưới mặt đất hoặc trên các bề mặt khác như đá, thân cây gỗ. Từ thân rễ này, lá và rễ sẽ phát triển.
- Lá cây: Đây là bộ phận dễ nhận biết và đẹp mắt nhất của cây dương xỉ.
- Lá non cuộn tròn: Đặc điểm kinh điển của dương xỉ là các lá non luôn cuộn tròn ở đầu như một chiếc vòi voi. Khi lá phát triển, nó sẽ từ từ duỗi thẳng ra.
- Lá kép: Lá của dương xỉ thường là dạng lá kép, xẻ thùy nhiều lần, tạo thành những tán lá xum xuê, tinh tế.
- Mặt dưới của lá: Đây là nơi chứa các "túi bào tử" (sori). Các túi này có thể có màu nâu, vàng, hoặc cam, xếp thành hàng hoặc thành cụm, là cơ quan sinh sản của cây.
- Rễ: Dương xỉ có rễ thật, thuộc dạng rễ chùm, có chức năng hút nước và chất dinh dưỡng từ đất để nuôi cây.
- Hệ thống mạch dẫn: Dương xỉ đã có hệ thống mạch dẫn (mạch gỗ và mạch rây) hoàn chỉnh, làm nhiệm vụ vận chuyển nước, muối khoáng và chất hữu cơ đi khắp cơ thể. Đây là một bước tiến hóa quan trọng so với các loài rêu.
2. Sinh Sản Bằng Bào Tử, Không Có Hoa và Hạt
Một trong những đặc điểm khác biệt nhất của dương xỉ là chúng không sinh sản bằng hoa, quả và hạt. Thay vào đó, chúng sử dụng một phương pháp cổ xưa hơn: bào tử.
Quá trình này diễn ra như sau:
- Phát tán bào tử: Khi các túi bào tử ở mặt dưới lá chín, chúng sẽ mở ra và giải phóng hàng triệu bào tử nhỏ li ti vào không khí.
- Nảy mầm: Khi gặp điều kiện ẩm ướt và thuận lợi, bào tử sẽ nảy mầm thành một cấu trúc nhỏ hình trái tim gọi là "nguyên tản" (prothallus).
- Thụ tinh: Trên nguyên tản có chứa cả cơ quan sinh sản đực và cái. Quá trình thụ tinh cần có nước để tinh trùng bơi đến gặp noãn cầu.
- Phát triển thành cây mới: Sau khi thụ tinh, hợp tử sẽ phát triển thành một cây dương xỉ con, và chu trình lại tiếp tục.
3. Môi Trường Sống Ưa Thích
Dương xỉ là loài cây ưa ẩm và thường phát triển mạnh ở những nơi có bóng râm. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy chúng ở:
- Dưới các tán cây lớn trong rừng rậm nhiệt đới.
- Ven các bờ suối, khe đá, nơi có độ ẩm cao.
- Trên các thân cây gỗ mục hoặc vách đá ẩm ướt.
Tuy nhiên, một số loài dương xỉ cũng có khả năng thích nghi tốt với điều kiện khô hạn hơn và có thể được trồng làm cây cảnh trong nhà hoặc ngoài vườn.
Kết Luận
Với những đặc điểm độc đáo từ cấu tạo lá non cuộn tròn, thân rễ bò lan đến phương thức sinh sản bằng bào tử, cây dương xỉ thực sự là một minh chứng sống động cho lịch sử tiến hóa của thế giới thực vật. Vẻ đẹp hoang sơ và sức sống bền bỉ của chúng không chỉ làm phong phú thêm hệ sinh thái mà còn mang lại một mảng xanh tươi mát, yên bình cho không gian sống của con người.